آشنایی با پرگار اندازه گیری و کاربرد آن
پرگار اندازه‌گیری
بنابر تعریف پرگار ابزاری است که برای اندازه‌گیری ابعاد اجسام، به ویژه قطرهای بیرونی و درونی قطعات استوانه‌ای به کار می‌رود.
پرگارها جزو وسایل نقل‌اندازه می‌باشند که با این وسایل اندازه‌گیری طول‌قطعات به طور غیرمستقیم امکان‌پذیر بوده و باتوجه به دقتی که در اندازه‌گیری از آنها انتظارداریم، از وسیله اندازه‌گیری مناسبی (خط‌کش یا کلیس) برای میزان‌کردن یا خواندن آنها کمک‌می‌گیریم. این ابزار متشکل از دوشاخه منحنی‌شکل فولادی است که در انتها با اتصال‌محکمی به‌هم لولا شده‌اند. فاصله میان دو نوک پرگار نمایانگر اندازه است.
از پرگار بیشتر در اندازه‌گیریهایی استفاده‌می‌شود که نیازی به دقت ریزسنج نباشد. دقت اندازه‌گیری ابزارهای اندازه‌گیری مانند پرگارها، بستگی به حساسیت دست اندازه‌گیر دارد. زیرا لمس صحیح این نوع ابزارها با کار، میزان دقت‌اندازه‌گیری را تعیین‌می‌کند و این نیاز به داشتن احساس‌قوی (حساسیت دست،حس لامسه) و تجربه دارد.
دامنه کار با این ابزار کمتر از 180درجه است. به گونه‌ای که یکی از بازوهای آن به سطح مبنا کار تکیه‌کرده و بازوی دیگر به صورت متغیر عمل مماس‌شدن سطح‌دیگر را انجام‌می‌دهد. هرمقدار نوک این ابزار ازنظر ساخت دقیق باشد به همان اندازه میتواند دقت‌بیشتری در کار ایجادکند.
مکانیزم پرگار
پرگارهایی که قسمت بالای آن بواسطه پین بهم متصل‌شده‌اند برای جابجایی بازوهای آن میتوان با نیروی‌دست عمل باز و بسته‌کردن بازو را انجام‌داد. مقدار دقت‌عمل پرگار برای عمل اندازه‌گیری و کنترل قطعات در اینگونه پرگارها به مهارت شخص اندازه‌گیر بستگی‌دارد. هرمقدار عمل مماس‌کردن لبه‌پرگار با سطح‌قطعه با حساسیت بیشتری انجام‌شود دقت بدست‌آمده با اندازه‌اصلی کار منطبق‌تر خواهدبود.
پرگارهایی که جابجایی بازوهای آن به واسطه پیچ ومهره و فنری که پشت آن تعبیه‌شده انجام‌میگیرد از دقت اندازه‌گیری بیشتری برخورداراست. چراکه فنر باعث‌میشود نیروی شخص اندازه‌گیر به واسطه چرخاندن مهره داخل پیچ بصورت یکنواخت انجام‌گیرد. بنابراین عمل برگشت بازوی متغیر به ازای بازشدن مهره بواسطه نیروی فنر انجام‌گیرد.
انوع پرگار اندازه گیری
پرگارها را میتوان در انواع زیر دسته‌بندی کرد:
- پرگار ساده
- ساعتی
- دیجیتال
- داخل‌سنج (درونی)
- خارج‌سنج (بیرونی)
- کشویی
برای اندازه‌گیری نباید پرگار را روی اجسام در حال گردش در ماشین تراش یا هر ماشین دیگر به کار برد زیرا در صورت قراردادن یک لبه‌پرگار بر روی قطعه‌کار لبه دیگر آن نیز بر اثر اصطکاک میان سطوح متحرک بر روی قطعه‌کار کشیده‌می‌شود و با واردآمدن اندک فشار بر پرگار پایه‌های آن به بیرون برمی‌جهد. به علاوه اندازه‌ای که از روی قطعه در حال حرکت برداشته‌شود دقت چندان ندارد.
پرگار ساده
این پرگار دارای نوکهای تیز است که میتوان یک نوک آن را ثابت و نوک دیگر را به ازا تغییرات بازو برای عمل خط‌کشی استفاده‌کرد. دهنه پرگار به اندازه قطر مشخص برروی خط‌کش بازکنید. نوک‌تیز بازوی‌ثابت را در مرکزدایره و نوک‌دیگر را به شعاع مشخص دایره‌بزنید.
پرگار ساعتی
دقت‌عمل این پرگار مطابق با دقت ساعت اندازه‌گیری است که عمل اندازه‌گیری و کنترل سطوح‌داخلی را انجام‌می‌دهد.
پرگار دیجیتال
این پرگار برای عمل کنترل قطرهای داخلی کاربرد دارد و دقت آن برابر با یک‌هزارم میلیمتر است.
داخل‌سنج
این پرگار برای اندازه‌گیری داخلی قطعات کاربرددارد. به این روش که دهانه پرگار را با سطح‌کار مماس کنید. دهانه اندازه گرفته‌شده نسبت به کار را با سطح فکین میکرومتر مماس‌کرده و اندازه را بخوانید.
خارج سنج
این پرگار عمل اندازه‌گیری خارجی قطعات ار را انجام‌می‌دهد. به این روش که پرگار را با سطح‌کار مماس‌کنید. دهانه پرگار را با یک وسیله اندازه‌گیری مماس‌کرده و اندازه آن را روی ابزار بخوانید.
کشویی
این پرگار برای خط‌کشی در شعاع و فاصله‌های زیاد کاربرد دارد که برای تنظیم فاصله، برخی از این پرگارها دارای خط‌کش می‌باشند، که میتوان بصورت مستقیم اندازه را بر روی آن مشخص‌کرد. برخی‌دیگر از این ابزارها بواسطه ابزار دقیق دیگری عمل تنظیم دهانه را انجام‌می‌دهند. اجزا و روش بکارگیری آن در شکل مشخص شده‌است. درصورتیکه سوزنهای آن را از طرف داخلی آن قراردهیم از آن میتوان برای اندازه‌گیری داخلی استفاده‌کرد.
دیدگاهی ثبت نشده است