نوعی دیگر از ابزار‌های اندازه‌گیری دقیق میکرومترها هستند. میکرومتر یک ابزاردستی صنعتی است که برای اندازه‌گیری قطرداخلی، ضخامت، قطرلوله‌ها و سیم‌ها، قطر چرخ‌دنده‌ها، قطر مته‌ها و … بکار برده‌می‌شود. این ابزار از دقت بسیاربالایی در اندازه‌گیری برخوردارهستند، به همین دلیل در مواقعی‌که دقت کولیس پاسخگو نباشد از میکرومتر استفاده‌می‌شود. به میکرومترها بدلیل دقت بالای آن ریزسنج نیز گفته‌می‌شود. میکرومترها ازنظر واحداندازه‌گیری به دونوع اینچی و میلی‌متری تقسیم‌می‌شوند. البته نکته‌مهم درباره میکرومترها محدودبودن بازه اندازه‌گیری آنهاست.  معمولا محدوده اندازه‌گیری آنها به صورت پلکانی و با بازه‌های 25 میلیمتری ( در میکرومترهای میلیمتری) است.

همانند کولیس‌ها، میکرومترها نیز دارای نوع ساده و دیجیتال هستند. در نوع دیجیتال اندازه به دست آمده به راحتی از روی صفحه‌نمایشگر قابل‌مشاهده خواهدبود. اما نوع ساده روش خاص خودرا برای خواندن مقدار به‌دست‌آمده دارد.

انواع میکرومترها

میکرومترها علاوه‌بر تقسیم‌بندی برحسب واحداندازه‌گیری دارای دو نوع ورنیه و دیجیتال و عقربه ای هستند. اما این سه چه تفاوتی باهم دارد؟ هرسه این میکرومترها یک کار را انجام‌می‌دهند اما نحوه‌خواندن و نمایش مقدار اندازه‌گیری‌شده در آن‌ها متفاوت‌است.

میکرومتر ورنیه دارای یک ورنیه است که مقدار اندازه‌گیری را نشان‌می‌دهد.

نمونه دیجیتالی دارای یک صفحه ال‌سی‌دی است و از یک باتری بهره برده‌است که مقدار اندازه‌گیری‌شده را در آن به نمایش می‌گذارد.

در نمونه عقربه‌ای نیز یک صفحه‌ساعتی‌عقربه‌ای وجوددارد که با یک سیستم‌فنری کارمی‌کند و مقدار اندازه‌گیری‌شده را باعقربه نشان‌می‌دهد.

مدل‌های‌مختلف میکرومتر (ریزسنج)

ریزسنج‌ها مدل‌های مختلفی دارند که هریک از آن‌ها ویژگی‌های منحصربه‌فرد خودرا دارند که برای مصارف‌گوناگونی بکاربرده می‌شوند. اما وجود یک‌سری مشخصات و ویژگی‌ها سبب‌می‌شود تا بایکدیگر فرق داشته‌باشند. انواع مدل‌های میکرومتر عبارتنداز:

ریزسنج داخلی: اولین مدل از ریزسنج می‌باشد که از آن به منظور اندازه‌گیری فاصله درون‌شیارها و قطرداخلی لوله و سوراخ‌ها و … استفاده‌می‌شود.

میکرومتر دوفکه و سه‌فکه: این ریزسنج به منظور اندازه‌گیری سوراخ‌ها بکاربرده می‌شود. فک‌های این ابزار به صورت قوس‌دار و یا با قطرکم هستند تا در داخل‌شیار و سوراخ استقراریابند.

ریزسنج فک‌جناقی: این میکرومتر دارای فک‌ثابت با شکلی شبیه به حرف v انگلیسی است. از آن به منظور اندازه‌گرفتن قطرشیارها در قطعه‌های شیاردار همانند چرخ‌دنده مارپیچ یا تیغه‌فرز مته و … استفاده‌می‌شود.
میکرومتر با فک‌ثابت کروی: این میکرومتر نیز دارای فک‌ثابتی به شکل گردودایره‌ای است. به صورت عمودی طراحی شده‌است و جهت اندازه‌گرفتن ضخامت لوله‌ها و فاصله مرکزسوراخ تا قسمت لبه‌قطعه بکاربرده می‌شود.

میکرومتر فک دوقلو حدی: این میکرومتر متشکل از دومیکرومتر است که به یکدیگر چسبیده‌اند و به منظور اندازه‌گیری حدی قطعه‌ها بکاربرده می‌شود. این وسیله اکثرا در کارهای سری کاربرددارد.

از مدل‌های دیگر آن

ریزسنج بشقابی: ریزسنج بشقابی جهت کنترل‌نمودن چرخ‌دنده‌ها بکاربرده می‌شود.

میکرومترهای عمق‌سنج: همانطورکه از نامش پیدا است از این میکرومترها برای اندازه‌گیری‌عمق و البته ارتفاع سوراخ‌ها استفاده‌می‌کنند. این ریزسنج که به صورت میله‌ای و استوانه‌ای طراحی شده‌است دارای میله‌هایی به عنوان لوازم‌جانبی است و با تغییر ارتفاع‌قطعه می‌توان میله آن را نیز تغییرداد.

میکرومتر ورق: این مدل از میکرومترها برای اندازه‌گرفتن ورق و صفحه‌هایی که دارای طول‌کوتاه اما قطربزرگ هستند، مورداستفاده قرارمی‌گیرد.

میکرومتر پیچ: از این وسیله برای اندازه‌گیری قطرداخلی و خارجی پیچ‌ها بکاربرده می‌شود و فک‌های آن قابلیت‌تعویض را دارند تا با ابعاد پیچ‌ها تنظیم‌شوند.

نحوه خواندن میکرومترها

میکرومترهای ورنیه

قبل از خواندن مقدار میکرومترها باید طرزاستفاده و اندازه‌گیری با آن را یادبگیرید. نگران‌نباشید تنها باید قطعه مدنظر خودرا بین دوفک ثابت و متحرک میکرومتر قراردهید و ورنیه را در قسمت‌پایانی آن ثابت‌کنید. به این منظور باید سر پیچ موجود در زیر دسته آن را بچرخانید. بادقت به میکرومتر ورنیه نگاه‌کنید. بر روی خط‌کش آن که درقسمت دسته و زیری آن قراردارد، تقسیم‌بندی‌هایی را مشاهده‌می‌کنید که دربین آن‌ها خطی افقی قراردارد. درجه‌بندی‌های بالای خط افق با فاصله یک میلی‌متر ازیکدیگر هستند و درجه‌بندی‌های پایین آن با فاصله نیم‌میلی‌متر.

روی خط‌کش اغلب بین 0 تا 50 میلی‌متر درجه‌بندی شده‌است. در زمان اندازه‌گیری ورنیه متحرک روی خط‌کش میکرومتر را جابه‌جا می‌کنند. و درهنگام رسیدن به قطعه که بین دوفک قرارگرفته‌است، نگه‌می‌دارند. پس برای خواندن مقدار نیز باید به ورنیه و عدد مقابل آن در روی خط‌کش توجه‌کنید. عددی که ورنیه در روی خط‌کش نشان‌می‌دهد مقدار اندازه‌گیری‌شده توسط میکرومتر خواهدبود. بخاطر داشته‌باشید که همیشه میکرومتر را با زاویه 90درجه درمقابل صورت‌خود نگه‌دارید تا هیچ خطای‌دیدی ایجادنشود.

میکرومتر دیجیتال

نحوه استفاده از میکرومتر دیجیتال نیز همچون نمونه ورنیه آن است و شما باید قطعه موردنظر خودرا بین دوفک آن تنظیم‌نمایید. حال باید نمایشگر را روشن‌کنید. مقدار مشخص‌شده بر روی صفحه‌نمایش تعبیه‌شده بر روی میکرومترها به نمایش گذاشته‌می‌شود. این نوع از میکرومترها به دلیل خوانایی راحت‌تر و خطای خواندن کمتر به کار شما سرعت‌می‌بخشند.

میکرومتر عقربه‌ای

خواندن این میکرومترها با نمونه دیجیتال آن تفاوت‌چندانی ندارد و تنها بعداز ثابت‌کردن قطعه باید مقدار اندازه‌گیری‌شده را از روی صفحه‌عقربه‌ای بخوانید.