مته و انواع آن-اهمیت و کاربرد مته
مته‌ها از ابزارهای مهمی است که در صنایع‌مختلف برای کاربردهای متفاوت استفاده‌می‌شود. همانطور که می‌دانید، سوراخ‌کاری بخشی از فرآیندتولید بوده و در صنایع‌مختلف برای تولیدانبوه و در سطحی گسترده از آن استفاده‌می‌شود. در واقع سوراخ‌کاری عملیاتی است که در آن موادفلزی یا غیرفلزی با کمک ابزار دواری به نام دریل، سوراخ‌کاری می‌شوند. مته دریل با حرکات‌چرخشی به سمت قطعه‌کار هدایت‌شده و آن را سوراخ‌می‌کنند. درواقع این ابزار یکی از اجزای قابل جداسازی دریل است و برای ایجاد سوراخهای استوانه‌ای شکل در موادمختلف از آن استفاده‌می‌شود.
تعریف مته و نحوه کارکرد
مته ابزاری بُرنده برای سوراخ‌کردن اشیا و وسایل است. متـه‌ها به تنهایی کاربرد ندارند، و توسط وسیله‌ای که آن را سوراخ‌کننده (دریل) می‌نامند، استفاده‌می‌شوند؛ بدین‌شکل که دریل معمولاً باسرعت می‌چرخد، سبب‌می‌شود متـه بتواند شیء موردنظر را سوراخ‌کند. اگرچه غالباً این ابزار سوراخ‌ها را به شکل دایره و نهایتاً استوانه ایجادمی‌کنند، ولی انواعی از متـه‌ها هستند که می‌توانند سوراخ‌هایی به شکل غیر از دایره نیز ایجادکنند.
این لوازم‌فلزی با چرخش درجهت عقربه‌های‌ساعت بر روی ورقه‌های‌فلزی سوراخ ایجادمی‌کنند. هر پله موجود روی آن موجب گسترده‌شدن سوراخ و پیشرفت‌کار می‌شود. برای جلوگیری از افزایش بیش‌ازاندازه حرارت درحین انجام‌کار استفاده از مایع برش، موردنیاز است. مدل‌های سایز کوچک‌تر حرکت صحیح‌تری بر روی قطعه‌کار خواهندداشت. سپس یک متـه بزرگ‌تر نصب‌می‌شود و ادامه‌کار ازسر گرفته‌می‌شود تا ایجاد یک سوراخ بزرگ میسرگردد. انتخاب لوازم‌مناسب نه تنها برای انجام‌کار بسیار بااهمیت است بلکه برای ایمنی هم از اهمیت‌بالایی برخورداراست.
کاربرد مته ها
سوراخ‌ها روی قطعات‌مختلف به منظور تامین فضای‌مناسب پیچ‌ومهره، میخ‌پرچ، پین و یا عبورمایعات و گازها و … ایجادمی‌شوند. با ایجاد این سوراخ‌ها می‌توان دوقطعه را بهم متصل‌کرد. برای ایجاد سوراخ روی قطعه‌کار از روش‌های‌مختلف سوراخ‌کاری استفاده‌می‌شود؛ ابزارآلات متفاوتی برای سوراخ‌کاری مورداستفاده قرارمی‌گیرند که همه آنها احتیاج به مته دارند.
براساس نیاز و کاربرد سطوح سوراخ‌کاری دارای جنس‌متفاوتی هستند. بهمین دلیل یکی از ویژگیهای مته ها این است که، این ابزار با توجه به نوع کاربرد با درجه‌استحکام و سایزهای‌مختلفی ساخته‌شده و از مته‌های‌متفاوتی برای موادی مانند چوب، فلزات، فولاد و بتن استفاده‌می‌شود. همچنین نوک مته‌ها طراحی‌متفاوتی برای سوراخ‌کاری موادمختلف دارد و بقیه اجزای آنها دارای ویژگیهای اصلی تقریبا یکسانی هستند.
اجزای مته ها
بطورکلی مته ها از بدنه، نوک، دنباله، زبانه، شیار، گردن، فازمته و جان‌مته تشکیل شده‌است.
بدنه مته
بدنه مته آن بخشی است که بین نوک و دنباله‌مته قراردارد.
دنباله مته
ساقه، شنک (شفت) یا دنباله مته، بخش انتهایی است که به دریل متصل‌می‌شود. مته چکشی معمولا دارای نوک کاربایدی بوده، شیارهایی در دنباله داشته و در سه‌نظام دریل قرارمی‌گیرد.
زبانه مته
زبانه بخشی از دنباله مته است که در اسپیندل دستگاه قرارمی‌گیرد.
فاز مته
به برجستگی نازکی که در انتهای مارپیچیِ مته وجوددارد و به شکل یال یا قلهموج است، فاز مته می‌گویند. مته مارپیچی یا فلزبُر متداول‌ترین نوع این ابزار بوده، همچنین قسمت‌های‌مختلف مته مارپیچی در اکثر مته‌ها مشترک‌هستند. فاز مته باعث کاهش‌اصطکاک بدنه‌مته با دیواره سوراخ می‌شود. عمل سوراخ‌کاری به‌خاطر نیروهای محوری محرک مته در دریل‌برقی یا دستی انجام‌شده و نقش فازمته این‌است که هدایت مته به سوراخ راحت‌تر انجام‌شود.
شیار مته
به بخش‌های مارپیچیِ رزوه‌‌شده روی بدنه‌مته شیار می‌گویند. شیار سه نقش‌مهم دارد: برش فلز، خارج‌کردن براده‌های برش از مته و انتقال مایع‌خنک‌کننده به لبه‌برش.
سر و نوک مته
سر و نوک مته باهم کارمی‌کنند و قدرت و قابلیت برش بیشتری به مته می‌بخشند. معمولا نوک این ابزار مخروطی‌شکل است. برای حصول بهترین‌نتیجه لازم‌است مته متناسب با نوع‌ماده موردنظر انتخاب‌شود؛ چراکه نوک هر نوع مته باتوجه به انواع مواد و کاربردهای‌متفاوت طراحی‌می‌شود برای مثال مته با نوک کاربایدی برای سوراخ‌کاری در بتن مناسب‌است.
جان مته
به حدفاصل دو شیار مارپیچی جان مته می‌گویند. جان مته درواقع بخش‌اصلی بدنه مته بوده که دو بخش شیاردار بیرونی را به‌هم متصل‌می‌کند.
گردن مته
به قسمتی از مته که دنباله و بدنه را به‌هم متصل‌می‌کند، گردن مته می‌گویند. این قسمت برای تعدادکمی از مته‌ها طراحی‌می‌شود.
انواع مته
انواع مته ها ازنظر شکل
مته‌ها باتوجه به شکل و اندازه‌سوراخ در انواع‌مختلفی تولید و به بازار عرضه‌می‌شوند. انواع‌مختلف عبارتنداز: مته تخت، مته شیاردار، مته با دنباله مخروطی، مته با سوراخ روغن، مته خزینه، مته چندقطری و …
مته تخت
مته تخت از فولادکربن ساخته‌می‌شود و دارای دو لبه‌برش با زاویه 45درجه است. این نوع مته عمدتا برای سوراخ‌کاری چوب یا فلزات‌نرم کاربرددارد. چنین مته‌هایی نمی‌توانند سوراخهای عمیقی ایجادکنند؛ چراکه تراشه‌ها و خاک‌اره‌ی ایجادشده در آنها قابل‌حذف از محل‌کار نیستند.
مته شیاردار
مته شیاردار حاوی شیارهایی در بدنه بوده و به دوگروه اصلی تقسیم‌بندی می‌شود: مته شیاردار صاف و مته مارپیچی. مته‌های مارپیچی در انواع دوشیار و چندشیار ساخته‌می‌شوند.
مته با دنباله مخروطی
این مته‌ها شبیه مته‌های مارپیچی هستند اما برای ایجاد سوراخهای خزینه یا مخروطی‌شکل و متناسب با گل‌پیچ طراحی‌شده‌اند.
مته با سوراخ روغن
این مته دارای سوراخی برای روغن در دنباله و بدنه بوده تا روغن موردنیاز برای لبه‌برش فراهم‌شود. روغن هنگام خارج‌شدن براده یا تراشه از لبه‌برش دربرابرحرارت محافظت‌می‌کند.
مته خزینه
از مته خزینه برای سوراخ‌کاری جای پیچ و پنهان‌کردن جای گل‌پیچ استفاده‌می‌شود. زاویه نوک این مته بین 60 تا 82درجه تنظیم‌می‌شود.
مته چندقطری
مته چندقطری قابلیت ایجاد سوراخ‌هایی با قطرهای‌مختلف را دارد و ساقه یا دنباله آن صاف و مخروطی است. از این مته در سوراخ‌کای پله‌ای استفاده‌می‌شود و به آن مته پله‌ای هم می‌گویند.
انواع مته ها براساس جنس
برای این که درک‌بهتری از مته‌الماسه داشته‌باشید ابتدا باید به ساختارکلی انواع مته دریل توجه‌کنید. بیشتر مته‌ها از چند ماده‌مختلف تشکیل‌شده‌اند و در ساختار آنها از آلیاژفولاد استفاده شده‌است. در قسمت نوک یا بدنه بسیاری از مته‌ها از روکشی به عنوان ماده‌‌ثانویه استفاده‌می‌کنند تا سختی و مقاومت آن دربرابر زنگ‌زدگی افزایش‌یابد. به طورکلی مته‌ها از لحاظ جنس موادتشکیل‌دهنده به چنددسته تقسیم‌می‌شوند.
فولاد تندبُر (HSS)
یکی از مواد پرکاربرد و مقرون‌به‌صرفه در ساخت مته، HSS یا فولادتندبُر بوده که قابلیت سوراخ‌کاری چوب، پلاستیک و فولادنرم با سرعت بسیاربالاتر را درمقایسه با انواع دیگر فولاد دارد.
کبالت
برخی از انواع مته از آلیاژفولاد ساخته‌شده و در ترکیب آن از ۵ تا ۸درصدکبالت استفاده شده‌است؛ به همین دلیل می‌توان از آن برای سوراخ‌کردن فولاد و فلزات دیگر مانند چدن استفاده‌کرد. وجود کبالت در متریال‌ساخت این محصول سبب افزایش سختی و مقاومت آن دربرابر حرارت می‌شود. وجود کبالت سبب خنک‌شدن سریع‌تر مته شده و از سوختن (سیاه‌شدن مته) جلوگیری‌می‌کند.
تیتانیوم
جنس بدنه مته‌های‌تیتانیومی از فولاد بوده و تنها در قسمت نوک آن روکش‌تیتانیوم به کار رفته‌است. تیتانیوم بعنوان یک پوشش‌کاربردی و مناسب درکل دنیا کاربرددارد، چراکه مته‌ها با پوشش‌تیتانیوم عمری سه تا چهاربرابری نسبت به دیگر مته دارند. این نوع مته استحکام کمتری در مقایسه با مته‌کبالت داشته و درگذرزمان امکان ازبین‌رفتن روکش آن وجوددارد.
مته‌تیتانیوم با داشتن جنس‌استیل قابلیت‌لازم برای کار روی اجسام‌سخت را در صنعت دارد. براده‌برداری با مته‌تیتانیوم میتواند تا 600درجه‌دما را تحمل‌کند. توصیه‌میشه هنگام استفاده از مته خزینه آهن تیتانیوم، روی فلز الومینیوم فقط از ماشینهای‌ثابت به همراه مایع خنک‌کننده استفاده‌شود.
کارباید
منظور از کارباید درواقع همان کاربایدتنگستن بوده که ترکیبی از تنگستن و کربن است. مته کاربایدی از فولاد ساخته‌شده و معمولا روکش قسمت نوک این مته از جنس کاربایدتنگستن است. مته کاربایدی در مصارف‌صنعتی مختلف کاربردفراوانی داشته و می‌توانند موادی مانند بتن، مصالح‌ساختمانی، سرامیک و کاشی و … را به راحتی سوراخ‌کنند. کاربایدتنگستن در مقیاس موس (Mohs) با درجه‌سختی9، بعداز الماس در جایگاه‌دوم قراردارد.
مهم‌ترین ویژگی مته‌های‌الماسه جنس آن است و معمولاً جنس نوک این مته‌ها از روکش‌کارباید است. برخلاف مته‌هایی با روکش کارباید، نوع دیگری از مته وجوددارد که در تهیه آن تنها از کارباید استفاده‌می‌شود. مته‌های تمام کاربایدی گران قیمت‌تر از انواع‌دیگر است. به همین دلیل از آن بیشتر در کارهای سنگین‌صنعتی مانند دستگاه‌های سی‌ان‌سی (CNC) استفاده‌می‌شود. دلیل استفاده از نام الماسه برای این مته، شکل ظاهری سری آن است. اگر مته دارای دوسری الماس‌شکل باشد به آن دوالماسه می‌گویند و در صورتی‌که چهارسری الماس شکل داشته‌باشد به آن چهارالماسه گفته‌می‌شود.
کارباید درجه‌سختی بسیاربالایی دارد (تقریباً ۵برابر فولاد) و در عین‌حال بسیارشکننده است؛ زیرا سختی، تنها یکی از عواملی است که استحکام کلی یک ماده را مشخص‌می‌کند.
درجه‌سختی کارباید بسیاربالا است و با استفاده از مته‌هایی از جنس این آلیاژ می‌توان سخت‌ترین مواد را به راحتی سوراخ‌کرد. اما مته‌های تمام‌الماسه که تنها از کارباید تشکیل‌شده‌اند، درصورت استفاده‌نادرست ممکن‌است به راحتی بشکنند؛ به همین دلیل معمولاً از آن در ماشین‌آلات می‌شود.
انواع مته‌ها ازنظر کاربرد
متـه الماسه:
درسر این نوع متـه زایده‌هایی وجوددارد که به آن الماسه می‌گویند. مته الماسه برای سوراخ‌کاری مصالح استفاده‌می‌شود. حتما باید در حالت چکشی دریل از آن استفاده‌کرد. اگر در سوراخ‌کاری فلز از مته الماسه استفاده‌کنید سر آن ذوب‌شده و می‌سوزد.
مته کبالت:
این نوع مته مخصوص سوراخ‌کاری آهن است. ۵٪ از متـه را کبالت تشکیل داده‌است به همین علت به آن متـه کبالت می‌گویند. به این علت که حرارت‌سوراخ‌کاری آهن بالا است، از کبالت استفاده‌می‌شود تا متـه نسوزد. کبالت به کار رفته در متـه آن را شکننده می‌کند.
مته چوب:
دارای نوک‌تیزی است که برای سوراخ‌کاری در چوب از آن استفاده‌می‌شود.
مته فلز:
برای سوراخ‌کاری فلزهایی مثل آلومینیوم، مس و روی استفاده‌می‌شود. کبالتی در ساخت این متـه استفاده نشده‌است. گچ، چوب و پلاستیک را هم می‌توان با این مته سوراخ‌کاری کرد. برای سوراخ‌کاری‌های عمومی کاربرددارد. در صورت استفاده برای سوراخ‌کاری آهن متـه ذوب‌می‌شود.
مته آلومینیوم:
دارای شیارهایی با عمق‌زیاد است تا در هنگام سوراخ‌کاری بار آلومینیوم موجود را خارج‌کرده تا ذوب‌نشده و سوراخ‌کاری را خراب‌نکند.
مته مرغک:
فرم‌خاص این مته به جهت سوراخ‌کاری در پیشانی قطعه‌کار و یا پیش‌مته می‌باشد. مته‌مرغک به شکل استوانه بوده که دوسر آن برای سوراخ‌کاری و براده‌برداری در زاویه ۶۰درجه استفاده‌می‌گردد. اگر تصمیم به سوراخ‌کاری یک شفت داشته‌باشیم، انتخاب محل‌دقیق شروع سوراخ‌کاری مشکل‌است. یکی از متداول‌ترین روش‌های ایجاد سوراخ، استفاده از دستگاه‌تراش و مته مرغک است.
در این عملیات قطعه موردنظر به 3نظام دستگاه بسته‌می‌شود و مته سوراخ‌کاری توسط 3نظام مته و کلاهک‌های کمکی روی دستگاه‌تراش بسته‌می‌شود. مزیت‌اصلی این روش، انجام سوراخ‌کاری دقیقا در مرکز قطعه‌کار موردنظر و در راستای محور دوران آن است. برای شروع مراحل سوراخ‌کاری ابتدا باید سطح موردنظر برای سوراخ‌کاری بطورکامل تراش داده‌شود تا برآمدگی یا فرورفتگی نداشته‌باشد.
پس از انجام عملیات‌تراشکاری، بوسیله‌ی مته‌مرغک روی سطح قطعه‌کار و دقیقا در مرکز آن سوراخی ایجادمی‌کنیم. برای ایجاد این سوراخ استفاده از مته مرغک ضروری‌است و بدون مته مرغک عملا انجام این مرحله بصورت دقیق غیرممکن است. سوراخی که توسط مته مرغک ایجادمی‌شود به اپراتور کمک‌می‌کند که نوک مته را دقیقا در مرکز قطعه‌کار قراردهد و منحرف‌نشود.
مته ۴شیار:
مته‌های الماسی هستند که برای تخریب‌بتن و مصالح استفاده‌می‌شوند. برای دستگاه ۴شیار مورداستفاده قرارمی‌گیرد. مته چهارشیار دارای کاربردهای‌خاص است و بیشتر در زمینه مصالح‌ساختمانی مورداستفاده قرارمی‌گیرد. مته‌های چهارشیار دارای دولبه هستند که باعث‌می‌شود نوک مته تیز‌تر از سایر مدل‌های موجود باشد و به راحتی بتواند سطوحی همانند بتون و آجر را سوراخ‌کرد.
در اين نوع مته قسمت ته آن داراي چهارشيار است كه دوبه‌دو هم‌شكل و هم‌اندازه هستند. بیشترین استفاده این مته‌ها برای سوراخ‌کاری و کارهای‌سبک است.
مته ۵شیار :
همان قابلیت مته ۴شیار را دارا می‌باشد. با این تفاوت که قدرت‌تخریب بیشتری دارد و برای دستگاه‌های ۵شیار کاربرددارد. مته‌ی پنج‌شیار یکی از انواع مته‌های الماسه به شمار می‌رود و برای سوراخ‌نمودن سنگ، گچ، آجر و بسیاری از موارددیگر در مصالح‌سازی می‌توان از این مته استفاده‌نمود. مته الماسه 5شیار که در قسمت انتهایی خود دارای 5شیار است.
تنوع ابعادی کمتری نسبت به مته‌های چهارشیار دارد و معمولا در سایزهای بزرگ هستند؛ زیرا به دستگاه‌های بتن‌کن پنج‌شیاره متصل‌می‌شوند که درمقایسه با دستگاه‌های بتن‌کن چهارشیاره، قدرتمندتر هستند. از این مته برای استفاده در بتن عاری از آرماتور استفاده‌می‌شوند و به محض برخورد به آرماتور، الماسه‌های مته صدمه‌می‌بینند.
گردبر MDF :
گردبرها به طورکلی برای ایجاد سوراخ‌کاری دایره‌ای استفاده‌می‌شوند که براساس سطح مورد سوراخ‌کاری نامشان متفاوت‌است. مته گردبر ام‌دی‌اف از مقاومت‌مکانیکی بسیاربالایی برخورداراست. بنابراین برای برش‌های ام‌دی‌اف، سقف‌گچی بسیارمناسب بوده.
می‌توان‌گفت این نوع گردبر را به عنوان گردبرهالوژن نیز می‌شناسند زیرا برای درآوردن جای چراغ‌هالوژن از گردبر ام‌دی‌اف استفاده می‌شود.
مته خزینه:
برای کار باچوب کاربرددارد. در کابینت‌سازی و MDF مورداستفاده قرارمی‌گیرد. خزینه‌کاری به این معنی است که محل قرارگرفتن پیچ را به شکلی سوراخ‌کنید تا گل‌پیچ یا کلگی‌پیچ با قطعه‌کار هم‌سطح و یکدست باشد. مته خزنیه عملیات ذکرشده را با ظرافت‌بالایی برای شما انجام‌می‌دهد تا محصول زیبا و چشم‌نوازی تولیدکنید. این مته در انواع‌مختلفی تولیدمی‌شود.
مته برگی:
برای سوراخ‌کاری چوب مورداستفاده قرارمی‌گیرد. نسبت به متـه چوب سوراخ‌کاری با حجم‌بیشتری را انجام‌می‌دهد. مته‌برگی نوعی از مته است که هم می‌توان آن را بر روی دریل‌برقی نصب‌نمود.
همچنین میتواند سوراخی‌عمیق و استوانه‌ای‌شکل را درون چوب ایجادکند. اما باید اشاره‌کنیم که درهنگام استفاده از این مته، عموما پشت قطعه‌کار برآمده می‌شود. درنتیجه، اگر قصددارید تا بستر سوراخی که ایجادمی‌کنید، کاملاصاف و مسطح باشد، مته‌برگی مناسب کارشما نیست.
مته گرانیت:
مانند مـته‌الماسه است. جنسش سخت‌تر از متـه‌الماسه است. برای سوراخ‌کاری گرانیت استفاده‌می‌شود. سوراخ‌کاری بر روی سطوح‌سخت و با ضخامت‌بالا نیازمند دریلی با کیفیت و مته‌ای‌مقاوم است. مته گرانیت دارای مقاوت بسیاربالا و همچنین تحمل‌زیاد دربرابر اصطحکاک‌زیاد است. تا در زمان انجام‌کار سوراخ‌کاری مته دچارسوختگی و شکستگی نشود.
برای افزایش طول‌عمر این مته بهتر است درهنگام انجام‌کار از آب استفاده‌شود. همچنین قبل از انجام سوراخ‌کاری و دریل‌کاری باید از دورچکشی دریل استفاده‌شود. چون گرانیت سنگ‌سختی است و سوراخ‌کاری آن هم مشکل‌است، باید از مته‌ای که هم‌جنس خود سنگ است بهره‌گرفت.
مته گازور:
برای سوراخ‌کاری لولا در چوب استفاده‌می‌شود. در صنعت کابینت‌سازی و mdf کاربرددارد. دقیقا به منظور ایجاد حفره‌های‌دقیق با انتهای‌پخ و یک ورودی برش‌خورده‌ی تمیز طراحی شده‌است که خرده‌چوب کمی (در هرنوع چوبی) تولیدخواهدکرد.
مته‌ی گازور تنوع بسیارکمی دارد اما نکته‌ی‌اصلی این مته برش‌استوانه‌ای آن است که مانند دو تیغه‌ی اسکنه که به صورت چرخشی برش‌می‌دهند حفره را ایجادمی‌کنند. همان‌گونه که مته به دور نقطه‌ی‌مرکزی می‌چرخد، دو تیغه‌چوب را برش‌داده و تکه‌های آن را خارج‌می‌کنند. اگر تیغه‌های مته‌ی گازور بسیارتیز باشد برش‌ها مانند قسمتی از پوست یک سیب بسیارنازک می‌شود.
مته کونیک:
برای سوراخ‌کاری فلز به صورت عمده استفاده‌می‌شود. در دستگاه تراش کاربرددارد. قسمتی از مته که در سه‌نظام قرارمی‌گیرد، قطرکمتری از خود مته دارد. به همین‌دلیل شما می‌توانید سوراخ‌کاری بزرگتری را انجام‌دهید.
دیدگاهی ثبت نشده است